In het centrum van Herentals staat Speculaasje Heyns bekend voor zijn ambachtelijke speculaas, en dat al sinds 1889. Het geliefde familiebedrijf draait intussen vijf generaties mee, terwijl hun afzetmarkt blijft groeien. 136 jaar Herentalse speculaas: dat brengt heel wat verhalen met zich mee.
Van bakkerij tot specumaat
De rijke geschiedenis van de familie wordt weerspiegeld in hun ruime assortiment aan speculaasfiguren. Het merendeel van de figuren is namelijk vernoemd naar familieleden of goede vrienden. Dit is niet omdat de figuren zo op de familieleden lijken, maar wel omdat het zo voor de klanten gemakkelijker werd om te onthouden welke afmetingen speculaas ze graag hadden: het is gemakkelijker om een âJulesâ te bestellen dan âeen speculaas van 45 cmâ. Het verhaal van Speculaasje Heyns begint bij de grootste speculaas van allemaal: âJefâ, vernoemd naar oprichter Jef Heyns. Ook de eerste bakkersvrouw Roos heeft een eigen speculaas gekregen: âRosaâ.
Jef Heyns en zijn vrouw Roos begonnen in 1889 hun eigen bakkerij op de Grote Markt in Herentals, waar nu een zonnecenter is. Jef was een traditionele bakker die brood, pistolets en patisserie verkocht. Hij verkocht ook al speculaas: de allereerste âspeculaas van den Heynsâ.
Jan leerde de stiel aan zijn Louis. Zo was de tweede generatie van de bakkersfamilie een feit. Ook Louis gaf de liefde voor het bakkersvak door aan zijn zoon Jan.
Jan begon zich verder te specialiseren. Hij stond in Herentals bekend om zijn lekkere worstenbrood en ook om zijn, jawel, heerlijke speculaas. Bij zijn familie was hij dan weer vooral gekend voor zijn flauwe grapjes en goed humeur. In 1989, 100 jaar na de oprichting van de bakkerij, besloten Jan en zijn vrouw CĂ©cile om het wat rustiger aan te doen. Ze openden in hetzelfde pand een klein winkeltje langs de kant van het Lantaarnpad. Dit winkeltje moet op een gegeven moment het kleinste van BelgiĂ« geweest zijn: het was slechts zes vierkante meter groot (inclusief etalage en toonbank). Vanaf dit moment bakte Jan niet langer brood en pistolets, maar enkel nog klein lekkers zoals koekjes, wafels en natuurlijk speculaas. Ook CĂ©cile heeft een speculaas naar zich vernoemd gekregen: âSuskeâ, het koosnaampje dat ze kreeg van Jan.
Jan wist, op zijn beurt, zijn dochter Monique en haar man Staf te inspireren met zijn passie voor het vak. Het koppel nam de kleine bakkerij zoân 26 jaar geleden over. Zij hebben de garage naast het winkeltje verbouwd en uitgebreid. Ze brachten een beetje gebak terug in de zaak: biscuit, appeltaartjes, carrĂ© confiturekes, frangipanes, …. Dertien jaar geleden zijn ze hiermee gestopt. Het was een cadeautje voor Staf zijn 60ste verjaardag: hij moest geen pateekes meer maken, want dat was heel hard werken. Enkel de vatel bleef nog over, dat is een heerlijk amandelgebak. Hierdoor kwam de focus nog meer te liggen op de speculaas, wat in de verf werd gezet met de komst van de Specumaat (een speculaas-automaat) in 2014. Dit was meteen een groot succes. Speculaasje Heyns werd zelfs zoân succes dat ze in 2016 verhuisden naar een groter pand in de Bovenrij.
Datzelfde jaar stapte Sarah, de dochter van Staf en Monique, samen met haar partner Laurens bij in de zaak. Zo is ook de vijfde generatie van Speculaasje Heyns een feit. En de toekomst van Speculaasje Heyns ziet er rooskleurig uit want aan klanten is er geen gebrek. Hun speculaas is nu ook terug te vinden in winkels in Lier, Westerlo, Geel, Mol, Turnhout, Beerzel, Heist-op-den-Berg, Itegem, Broechem, Herselt, Geel, Kasterlee, Herenthout en Noorderwijk. Daarnaast is hun speculaas sinds vorig jaar een officieel erkend streekproduct.
Speculaas maken
De familie Heyns produceert al sinds 1889 speculaas op ambachtelijke wijze. Hoewel het productieproces op een aantal punten gemoderniseerd is, gebeurt alles nog met veel liefde en vakmanschap.
Een eerste stap is het afwegen van de bloem, boter, bruine suiker en verse eieren, die met de hand worden gebroken. Deze simpele combinatie van kwalitatieve ingrediënten vormt de basis van de unieke smaak van Speculaasje Heyns. Ze gebruiken echte boter in plaats van margarine. Verder gebruikt men in het familiebedrijf geen kaneel of speculaaskruiden, maar houden ze vast aan het traditionele recept. Dat is ook de reden dat ze tot op de dag van vandaag nog geen succesvolle suikervrije variant hebben ontworpen, omdat bij het wegnemen van een van de belangrijkste ingrediënten de smaak te hard zou veranderen. Vroeger woog men deze ingrediënten af met een oude balans-weegschaal, die ondertussen vervangen werd door een digitaal toestel. Vervolgens wordt het deeg gekneed met een grote spiraalkneder.
De dikke speculaas maakt men met de hand. Er worden hiervoor grote speculaasvormen gebruikt. Om de speculaas te âkloppenâ plaatste men eerst het deeg in de vorm, vervolgens draait men de plank om en klopt men erop op de werkbank, waardoor het deeg eruit valt. De originele houten figuren zijn al generaties lang in de familie. Ze werden gemaakt door een vakkundig houtsnijder, die ware kunstwerkjes creĂ«erde. Ze hebben helaas sindsdien niemand meer gevonden met deze uitzonderlijke vaardigheden. Na intensief gebruik kunnen de houten originelen echter gemakkelijk scheuren. Zeker op drukke momenten, zoals rond Sinterklaas, was dit een groot probleem. Daarom is er ondertussen voor elke vorm een alternatief uit kunststof. Het voordeel van deze POM-vormen is dat ze steviger en makkelijker in onderhoud zijn.
De dunne speculaasjes werden vroeger gemaakt met een Kalmeijer-machine, waarbij de speculaasjes per twee van de transportband rolden als men aan de hendel draaide. Vervolgens werden ze op de bakplaat gegooid en moest een tweede persoon de figuren mooi recht leggen. Staf installeerde een motor op de Kalmeijer, zodat de handenarbeid minder intensief werd en alles een beetje sneller vooruitging. Deze motor maakt wel veel lawaai. Daarom worden de kleine figuurtjes die met deze machine gemaakt werden âFonskesâ genoemd, naar een kleine vriend van Staf die ook âveel lawaaiâ maakte. Ondertussen worden de meeste dunne speculazen gemaakt in een grotere speculaasmachine waarbij de speculazen rechtstreeks van de transportband naar de bakplaat gaan en er dus geen tweede persoon nodig is.
Tot slot gaan de speculazen de oven in. Vroeger was dit een vloeroven waar slechts acht bakplaten tegelijk in konden, die dan ook nog eens om de zoveel tijd manueel moesten worden verstoken om een mooi egaal bakresultaat te verkrijgen. Staf en Monique kozen in 1999 voor een rotatie-oven, waarbij de bakplaten automatisch roteerden. Zoals wel vaker in een familiebedrijf was de oudere generatie in eerste instantie niet zoân fan van deze verandering, maar achteraf was iedereen er wel heel tevreden van. Ondertussen hebben ze zelfs een tweede rotatie-oven.
Van kiwiâs tot eierfiasco
Gedurende het 136-jarige bestaan van Speculaasje Heyns zijn er al heel wat memorabele momenten geweest. Enkele van de opvallendste verhalen zetten we hier op een rij.
Zo kwam er eens een verwarde vrouw de bakkerij aan het Lantaarnpad binnen. Ze vroeg CĂ©cile om speculaas, want er was haar gezegd âda ge daar goe van naar de wc kunt gaanâ. CĂ©cile antwoordde dat ze dat ook al eens had gehoord, maar dat bij haar een kiwi het beste helpt. De klant bestelde toch speculaas, maar tijdens het afrekenen zegt ze plots âhoud uwe speculaas maar, ik ga naar de Delhaize voor kiwiâsâ. Sindsdien staat de vrouw voor hen bekend als âde kiwiâ.
Een stresserender voorval vond zoân dikke vijftien jaar geleden plaats. Tijdens de volle Sinterklaas-drukte werd Sarah opgeschrikt door een gil. Maar liefst 750 pas geleverde eitjes waren tegen de grond gedonderd. Op hun hukken raapten Sarah en de medewerkers alles bijeen, terwijl de groeiende rij klanten kon meegenieten van dit eierfiasco. Toen Staf wakker werd van zijn schoonheidsslaapje (na een stevige nacht doorwerken) had hij meteen door wat er gebeurd was en moest hij er eens goed mee lachen: âis het eindelijk gebeurd?â.
Het zijn maar enkele opvallende verhalen uit hun rijke geschiedenis, en er zullen ongetwijfeld nog veel mooie verhalen volgen.
Wie meer wil te weten komen over Speculaasje Heyns kan dat doen op www.speculaasjeheyns.be , op hun Facebook-pagina en op Instagram.