Schenkingen: godsgeschenk of blok aan het been?

Tekst: Roel Daenen
Bron: website Faro

Decennialang kon het publiek in de middeleeuwse Lakenhal van Herentals het werk van de Belgische beeldhouwer Charles Auguste Fraikin (1817-1893) bewonderen. Tijdens de jaren ’80 werd het Fraikinmuseum echter ontmanteld, ondanks de voorwaarden van de schenking. Wat nu?

Eeuwig toegankelijk

Op 10 april 1890 schonk Fraikin het grootste deel van zijn gipsen modellen aan de stad Herentals. De voorwaarden waren dat de collectie een onderkomen zou krijgen in een nieuw museum in het toenmalige gemeentehuis – de Lakenhal. En, ten tweede, dat het museum voor altijd in stand moest worden gehouden en met zorg zou onderhouden worden.

De gemeenteraad aanvaardde en het beeldhouwkundig Museum Fraikin in de historische Lakenhal op de Herentalse Grote Markt werd officieel geopend op 14 mei 1893, in aanwezigheid van de kunstenaar. Volgens een tijdgenoot gebeurde dat met “luisterrijke feesten, waarvan de weerklank door geheel ons land werd waargenomen”. Daarnaast beslisten de bewindvoerders vier dagen eerder, op 10 mei 1893, bij eenparigheid van stemmen “om den naam van den beroemden kunstenaar in zijn geboorteplaats te vereeuwigen, aan het gedeelte der Rechtestraat waar de Heer Fraikin werd geboren dezer naam te geven”.

Voortreffelijk, voortreffelijker, voortreffelijkst

Fraikin overleed in hetzelfde jaar als de opening. Een bron: “Nooit zagen wij hier een rouwstoet zo talrijk en zo eenstemmig dan diegene waarvan wij verleden zaterdag getuigen waren: alles, groot en klein, was te been”. Het overlijden ging in Herentals niet onopgemerkt voorbij. Het stadsbestuur en de Herentalse burgers waren de beeldhouwer zodanig erkentelijk dat de “lijkplechtigheden op de voortreffelijkste wijze zouden gebeuren”.

De bombarie waarmee de kunstenaar en zijn collectie werden onthaald, staat in schril contrast tot de stilte waarmee het museum een eeuw later werd ontruimd. Naar aanleiding van de buitenrestauratie van de Lakenhal moest het museum, op dat moment net geen eeuw oud, plaats ruimen.

Pas begin 2000 rezen de eerste vragen over de toekomst van het museum. Zou het stadsbestuur actie ondernemen om de collectie opnieuw naar waarde te schatten en zo het legaat van Fraikin te respecteren? Feit is dat er plannen kwamen voor de binnenrestauratie van de Lakenhal en de herinrichting van het Museum Fraikin. Goed twee decennia later is de collectie nog steeds niet teruggekeerd naar de plek waaraan ze juridisch werd verbonden.

Het verhaal van de erfenis van beeldhouwer Charles August Fraikin en diens Fraikinmuseum illustreert de veelzijdige uitdagingen van schenkingen en legaten van (erfgoed)verzamelingen en collecties waarmee openbare besturen, musea en andere cultureel-erfgoedinstellingen worden geconfronteerd.

Herkenbaar?
Kom dan op 7 november 2019 naar de studiedag Eerste Hulp bij Schenkingen van Collecties en Verzamelingen in Herentals. Met juridische achtergrondinformatie én eerlijke getuigenissen van collega’s.

De studiedag vindt plaats in het Hugo Voeten Art Center. U ontmoet er de kunstenaar en zijn erfenis in de tijdelijke tentoonstelling In dialoog met de kunstenaar.